Complottheorieën

Nu de hele wereld in de greep is van het corona virus, zijn complottheorieën niet van de lucht. Het lastige met complottheorieën is dat hetgeen gesteld wordt lastig met zekerheid is uit te sluiten.

Toch is het - Bertrand Russel parafraserend - onwenselijk dingen voor waar aan te nemen als daar geen goede reden voor is.

De vraag is alleen: hoe herken je een complottheorie?

Het volgende valt op:

1. Er worden booswichten geïdentificeerd.
2. De bedoelingen van deze booswichten worden in detail beschreven.
3. De plannen van de booswichten zijn vaak uiterst complex en aan werkelijk alles is gedacht.

Op zich is het natuurlijk zo dat er mensen zijn die te kwader trouw zijn en dat deze met elkaar kunnen samenspannen om bepaalde dingen te bereiken. In die zin zijn complotten een reële mogelijkheid. Maar de vraag is: hoe kan een complottheoreticus nou precies weten wat de vermeende booswichten precies denken en willen? Kan hij gedachten lezen? En hoe kan het nou dat de plannen van de schurken altijd zo goed uitpakken; we weten allemaal dat de werkelijkheid zeer weerbarstig is en dat dingen maar hoogst zelden precies volgens plan gaan, zou dat voor de slechteriken dan niet anders zijn?

Al met al voelen complottheorieën veelal aan als slechte verhalen, met gekunstelde plots en ongerijmdheden die met ad hoc hypothesen weg worden verklaard. 

Ten aanzien van complottheorieën is het scheermes van Occam zeer goed bruikbaar: geef de voorkeur aan de verklaring die op de minste extra aannames moet steunen. Het garandeert niet dat wat je denkt ook juist is, maar het is een goed middel tegen de menselijke neiging er van alles maar bij te verzinnen.