Hersendrieëenheid

Schematische voorstelling van de menselijke hersenen. Naar Sagan.


De mensheid is een vat vol tegenstrijdigheden. We maken de mooiste dingen en zijn tot grootse en goede daden in staat. Tegelijkertijd kampen we door ons eigen toedoen met extreme armoede, oorlog, ernstige milieuproblemen, sociale misstanden, etc.

Hoe komt het dat we zoveel moeilijkheden voor onszelf en elkaar creëren? Waarom is het zo moeilijk om grip op die problemen te krijgen?

In dit verband is het concept van 'hersendrieëenheid' van Paul MacLean zeer interessant. Volgens dit concept bestaan onze hersenen uit drie onderdelen die in verschillende perioden van de evolutie ontstaan zijn.

Deze onderdelen zijn:
- Reptiliaans complex (instincten, hang naar rituelen, territoriumdrift)
- Limbisch systeem (gevoelens en emoties)
- Neocortex (hogere cognitieve processen, zoals taal, wiskunde etc.)

Elk onderdeel werkt volgens zijn eigen regels en heeft zijn eigen type psychische processen. De onderdelen werken niet zo best samen. De reden hiervoor is dat de evolutie van de menselijke hersenen te snel ging. Het is als een huis dat ooit voor een klein gezin werd gebouwd. In de loop van de tijd is dat huis op een rommelige manier verbouwd en uitgebreid. Nu bestaat het uit oude en nieuwe kamers die er heel verschillend uitzien en die niet zo goed op elkaar aansluiten. De gebrekkige samenwerking tussen de onderdelen van de hersenen leidt in ieder geval tot uiteenlopende problemen.
In het licht van bovenstaande wordt duidelijk waarom er zo'n tegenstrijdigheid kan bestaan tussen wat we zeggen en wat we doen. Verder valt te begrijpen hoe het komt dat we het soms maar niet kunnen laten bepaalde dingen te doen, ook al zien we nog zo goed de schadelijke gevolgen ervan in.

Wat zou de praktische waarde kunnen zijn van dit inzicht?

Het concept van de hersendrieëenheid is wellicht nuttig voor bewindslieden, beleidsmakers en degenen die hen adviseren. Initiatieven om maatschappelijke kwesties aan te pakken hebben namelijk alleen kans van slagen wanneer er rekening gehouden wordt met hoe mensen werkelijk in elkaar zitten.

Daarnaast kan het ook nuttig zijn voor docenten en mensen die in de geestelijke gezondheidszorg werken.

_________________________________________

Geraadpleegde literatuur:

Vroon, Piet, Tranen van de krokodil, over de te snelle evolutie van onze hersenen. 5^e druk, Baarn, 1989.

Sagan, Carl, Draken uit het paradijs. Meppel, 1978.