Het stokmannetje en de menselijke proporties

Als je wel eens mensen tekent, dan weet je hoe moeilijk het is om te zorgen dat de verhoudingen kloppen en de lichaamshouding er natuurlijk uit ziet. Omdat de verhoudingen en de lichaamshouding voor het grootste deel door het skelet bepaald worden, is het handig om een vereenvoudigd skelet te kunnen tekenen. Zo'n schematisch skelet wordt ook wel een 'stokmannetje' genoemd. Stokmannetjes kunnen als raamwerk voor je definitieve tekening gebruikt worden.



Vreemd genoeg besteden de meeste tekenboeken vrij weinig aandacht aan het werken met dergelijke stokmannetjes. Ze worden meestal wel getoond en besproken, maar vervolgens gaat men snel over op andere aspecten van het tekenen van mensen. Ook vind ik dat veel typen stokmannetjes op essentiële punten afwijken van het menselijk skelet en/of alsnog vrij ingewikkeld zijn (ze zien er soms meer uit als een soort ledenpoppen). Dit maakt het er allemaal niet makkelijker op.

Het beste stokmannetje dat ik tot nu toe in de literatuur heb aangetroffen is dat van Peter Gray (in zijn boek "Leren tekenen" ISBN 9789057647475). Zijn stokmannetje is makkelijk in alle mogelijke lichaamshoudingen te tekenen. Aan de hand van zijn werk heb ik een eigen (enigszins aangepast) stokmannetje getekend. Die zie je hieronder.




De rug heeft een natuurlijke kromming:



Ook heb een gedetaileerde studie gemaakt van de verhoudingen. Daarvoor heb ik verschillende afbeeldingen van skeletten uit anatomie en tekenboeken opgemeten. Hieronder kun je zien wat de afmetingen van alle lichaamsdelen zijn. Ze zijn uitgedrukt in hoofdlengten. Het dijbeen is bijvoorbeeld 2 hoofdlengten lang. De borstkas is 1²⁄₅ tot 1¹⁄₂ hoofdlengten hoog en 1¹⁄₃ hoofdlengten breed.

(Als je de afbeeldingen beter wilt zien, klik er dan op. Ze worden dan groter weergegeven.)










De verhouding tussen hoogte en diepte van de borstkas:



De totale lichaamslengte is overigens 7¹⁄₂ hoofdlengten. Soms worden lichamen in 8 hoofdlengten getekend. Dit zijn de artistieke proporties en het geeft de indruk van een lang en goedgebouwd persoon. De meeste mensen zullen echter dichter bij de 7¹⁄₂ hoofdlengten zitten.

Al deze maten zijn overigens gemiddelden. De ene persoon kan bijvoorbeeld relatief lange benen hebben, en de andere heeft misschien een vrij groot hoofd. Ook zijn er verschillen tussen mannen en vrouwen voor wat betreft de relatieve breedte van de heupen en de schouders.

Besef wel dat het stokmannetje alleen nog maar het skelet is. En het skelet wordt bedekt door spieren, vetweefsel en huid. Die bepalen de contouren van het lichaam.